Φρούριο Πέστα
Πάνω από το φαράγγι του ποταμού Gradeshka Reka σε υψόμετρο 919 μέτρων, ανάμεσα στα χωριά Gradesnica και Staravina και 52 χιλιόμετρα από την Μπίτολα βρίσκεται το Φρούριο Peshta (Πέστα).
Eρείπια του φρουρίου Peshta (φωτογραφία)
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το φρούριο της Πέστα υπήρχε από τη Ρωμαϊκή εποχή και ότι κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέσα του είχαν σταθμευθεί στρατεύματα.
Η ιστορία του φρουρίου της Πέστα είναι στενά συνδεδεμένη με την εξέγερση του Μοριχόβου του έτους 1564/1565. Δηλαδή, η απελευθέρωση της Kales Anga από το σπίτι του καδή η οποία προηγουμένως ήταν παγιδευμένη, υπήρχε ως λόγος για την έναρξη των εχθροπραξιών μεταξύ του τουρκικού στρατού και των κατοίκων της περιοχής γνωστή ως Εξέγερση του Μοριχόβου που συνέβη κοντά στο φρούριο της Πέστα. Αφού οι αντάρτες του Μοριχόβου έδειξε μεγάλη αντίσταση εναντίον του οθωμανικού στρατού, περικυκλώθηκαν από όλες τις πλευρές από πολυάριθμες στρατιωτικές δυνάμεις και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο Φρούριο της Πέστα.
Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν, όμως οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν το φρούριο. Η κρίσιμη στιγμή που έφερε την επιτυχία τους Τούρκους ήταν ο εντοπισμός του υπόγειου καναλιού για τροφοδότηση νερού του Φρουρίου Πέστα.
Σύμφωνα με έναν μύθο, μιά γιαγιά αναγκάστηκε να τους βοηθήσει επειδή ο σύζυγός της κτυπήθηκε από τους Τούρκους. Αυτή και τους είχε πεί να πάρουν μερικά άλογα, να τα κρατάνε μερικές μέρες και νύχτες χωρίς νερό και στη συνέχεια να τα οδηγήσουν στο φρούριο, και θα βρούν το μέρος με το νερό.
Οι τούρκοι υπάκουσαν τη γιαγιά, έκαναν έτσι και κατάφεραν να βρούν τον υπόγειο κανάλι και να διακόψουν την υδροδότηση στο φρούριο. Μετά από αυτήν την πονηριά από τους Τούρκους από τους αντάρτες με τις γυναίκες και τα παιδιά φυλακίστηκαν, ενώ ορισμένοι από αυτούς πολέμησαν γενναία με το θάνατο.
Μετά από αυτήν την πονηριά από πλευράς των τούρκων, μέρος των επαναστατών μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά έχουν ληφθεί σε αιχμαλωσία, και μερικοί πολέμησαν γενναία μέχρι το θάνατο.
Μετά την εξέγερση αυτή η ζωή στο φρούριο Πεστα είχε σταματήσει και παρέμεινε στο έλεος των καιρικών συνθηκών, και περαιτέρω κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το φρούριο βομβαρδίστηκε και γι’αυτό το λόγο σήμερα έχουν παραμείνει μόνο ερείπια του πρώην φρούριο που μαρτυρούν για το παρελθόν του.
Στο φρούριο οδηγεί χωματόδρομος μήκους περίπου 700 μέτρων, και συνιστάται μόνο κίνηση με οχήματα παντός εδάφους, καθώς επίσης και 20 λεπτά περίπατος μέχρι το φρούριο είναι μια συναρπαστική εμπειρία για τους επισκέπτες.